Etxea(e)ko Euskararen

Kantu Eskukadak ilustrazio eta testu liburua argitaratu dute Gaztezulok eta Olrait Studiok lankidetzan. Elkarlana pandemia garaian gauzatu zen, eta emaitza 100 euskal musika talderen 100 abesti ilustratu biltzen dituen liburua da. Kantu ilustratu horien arteko elementu edo ildo komuna eskuak dira.

 

Ekimenaren bidez, Gaztezulok Euskal Herriko musika panoramari bultzada bat eman nahi izan dio. “Kultur ekitaldiak bertan behera geratzen ari diren honetan Gaztezulok herri bat eraikitzeko kultura funtsezkoa dela azpimarratu nahi du. (…) Erakutsi nahi da euskaraz eta euskaratik edozer sortu daitekeela: Ez da urrutira joan behar kalitatezko bakarlari eta taldeez gozatu eta estilo ezberdinak dastatzeko”.

Liburuko ilustrazio zein testuak, gainera, poster bihurtu daitezke liburuan jasotzen den trokela erabiliz. “Nahi adina lamina kendu ahal izango dituzu liburutik etxeko hormak apaintzeko”.

Liburuan jasotako bandak:

Imanol Rayo zinegileak filmatutako Hik Kanpaiak estreinatuko da ostiralean. Zuzendariaren bigarren lan luzea da, eta Miren Gorrotxategiren 33 ezkil eleberrian oinarritzen da.

Zuzendariren hitzetan, “film zuzena da Hil kanpaiak: ia apaindurarik ez duena, eta, era berean, osagarri bisual eta eszenaratze argigarriak dituena”.

“Thriller beltz bat da, eta familia baten nondik norakoak jasotzen ditu mamian: gorroto zantzuak, belaunaldien arteko gatazka korapilatsuak, ezkutuan gordetako gorpuak, zigorrik izan ez duten delituak, mendekuaren gordintasuna…”, azaldu du Nagore Arin kazetariak Berria egunkarian.

Gaizka Izagirre kazetariak Gaztezulon jaso duenez, “zinema beltza eta tragediaren artean nabigatzen duen film aparta. (…) 2020an ikusi dudan euskal filmik onena da”. Horrekin batera, Izagirrek Javi Agirreren argazki zuzendaritza nabarmendu du.

Besteak beste, Itziar Ituño, Eneko Sagardoy, Yon González eta Iñigo Aranburu aktoreen lanaren inguruan ardazten da trama: Gerizmendi deituriko baserri bat da guztiaren epizentro; izan ere, giza hezur batzuen arrastoak agertuko dira egun batean. Nola jokatu jakin ez, eta Fermin eta Karmen senar-emazteek Nestor semeari deitzea erabakiko dute; eta Nestorrek, Ertzaintzari. Baina Ertzaintza heltzerako, desagertu egingo dira hezurren arrastoak.

“Ikusleek osatu behar dugun pelikula oso interesgarria da, protagonisten begiraden eta isiluneen bitartez eraiki behar dugun puzzle psikologiko moduan planteatua”, azpimarratu du Izagirrek.

Susa argitaletxeak Ganbila antzerki bildumako hiru lan berri aurkeztuko ditu bihar, azaroak 17, Donostiako Udal Liburutegian, 11:00etatik aurrera. Hauexek dira argia ikusiko duten hiru liburuak: Panpina (Erika Olaizola eta Kamikaz Kolektiboa), Zartatua / 4.48 Psikosia (Sarah Kane) eta Bidaideak (Agurtzane Intxaurraga, Arantxa Iturbe eta Hika Teatroa).

Aurkezpen ekitaldian Erika Olaizola, Agurtzane Intxaurraga, Arantzazu Fernandez eta Oier Guillan izango dira. Aurkezpena, halaber, streaming bidez jarraitu ahalko da: https://meet.jit.si/susa

Liburuei dagokienez, Panpina Erika Olaizoaren antzerki lana da, adierazteko beharretik sortutakoa. Hala, liburuan antzezlanaren testua ez ezik,  obrak berak eragindako bestelako gogoetak ere biltzen dira. “2019ko udazkenean estreinatu zenetik, Panpina antzezlana emanalditik emanaldira hazten joan da. Publikoarekin berehalakoa izan da konexioa, eta gerora, Erikak emanaldiz emanaldi antzezlanaren energiaz jabetu ahala, gero eta ozenago egin du eztanda haren oholtza gaineko indarrak”.

Zartatua / 4.48 Psikosia liburuak bestalde, Sarha Kane dramaturgo britainiarraren bi lan biltzen ditu, Arantzazu Fernandezek itzuliak. “Euskal literatura dramatikoen idazleen lanak publikoaren eskura ipintzearekin batera, nazioarteko azken dramaturgiaren berri zabaltzen saiatuko gara Ganbila bildumatik”. Kaneren lanak ez dira “batere samurrak”, besteak beste, bortizkeria, abusuak edo heriotza ironia eta umorearekin uztartzen baitira. “Sintaxia askotan bortxaturik azaltzen da”.

Azkenik, Bidaideak Agurtzane Intxaurragak eta Arantxa Iturbek Hika Teatroa konpainian garatutako lankidetza “eredugarriaren” emaitza da.  “Zuzendariaren eta idazlearen arteko elkarlan eta dialogoaren isla da: nola baten imajinarioak elikatu dezakeen bestearena, nola bien artean sortzen den hirugarren espazio zabal bat”. Liburuan hiru testu biltzen dira: Ai ama! (2002), Ixa (2003) eta Aitarekin bidaian (2010).

Aurten bizi dugun osasun egoera berezia tarteko, Udagoieneko Ostera jaialdia online egingo da. Horrekin batera, jaialdian egingo diren hiru kontzertuak Bizkaiko hiru museotan grabatuko dira. Hartara, Udagoieneko Ostera Hegan izena hartuko du aurten ekimenak.

Hauexek dira Udagoieneko Ostera Hegan baitan egingo diren hiru kontzertuak: Eñaut Elorrieta, Balmasedako La Encartada Fabrika-Museoan grabatua, azaroaren 13tik 15era ikusi ahalko da; Zea Mays, Muskizko El Pobal Burdinolan jasoa, azaroaren 20tik 22ra izango da ikusgai; eta, azkenik, Izaki Gardenak, Bermeoko Arrantzaleen Museoan egina, azaroaren 27tik 29ra gozatu ahalko da.

Ekimenaren antolatzaile Euskaltzaleen Topaguneak jakinarazi duenez, “udazken honetan, Udagoieneko Ostera Hegan egingo dugu: Bizkaiko hiru toki esanguratsuenetan, hiru kontzertu berezi antolatu ditugu, ondarea eta musika uztartuz lortzen den magiaz gozatzeko aukera eskaintzeko. Hau da urte honetako gure oparia guztiontzat!”.

Kontseiluak eta Eusko Jaurlaritzak ondutako Euskararen Herria Euskal Hiztun izenburuko jardunaldiak online egingo dira, Bilboko Bizkaia aretoan, azaroaren 12an eta 13an. Kontseiluak jakinarazi duenez, “jardunaldiak aldaketa esanguratsu bat izan du: saio presentzialak baztertu, eta ikusleek online soilik jarraitu ahal izango dituzte jardunaldiak”.

Kontseiluko idazkari nagusi Paul Bilbaoren arabera, “segurtasun- eta osasun-protokoloa garatua genuen bertaratuko ziren herritarrei bermea eskaini asmoz, baina azken egunetan ezarritako neurri prebentiboak aintzat hartuta, jardunaldiak online izatera mugatzeko erabakia hartu dugu”.

Urriaren 13an Bilboko Artxibo Historikoan egindako agerraldian aurkeztu zituzten Euskararen Herria Euskal Hiztun jardunaldiak Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuorde Miren Dobaranek eta Kontseiluko idazkari nagusi Paul Bilbaok. Biek ala biek “Transmisio zein sozializazioaren, hezkuntzaren eta helduen euskalduntzearen eremuak lan-ildo nagusitzat hartuta, euskararen normalizazioan hiztunak sortzeak duen garrantzia azpimarratu zuten”.

Jardunaldien egitarauari dagokionez, jardunaldietan izango diren bi aurkezpen nagusiak eta amaierako hausnarketa nabarmendu dituzte antolatzaileek: “Lehen hitzaldi nagusian soziolinguistikaren diziplinatik ezagutzaren unibertsalizazioak zein kokapen hartzen duen azalduko du soziolinguistikan aditua den Xavier Vilak; bigarrenean, aldiz, gizarteak ezagutzaren unibertsalizazioari buruz duen erantzukizuna izango du hizpide Amaia Etxabek. Amaierako hausnarketa Jone Goirigolzarriren eskuetan egongo da, eta hiztun aktibo izatera iristeko gakoez jardungo du”.

Munduko Poesia Kaierak bildumak bi koaderno berri argitaratu ditu: May Ayim alemaniarraren eta Raymond Carver estatubatuarraren antologiak. Lehenengoa Garazi Ugalde Pikabeak ekarri du euskarara eta bigarrena, berriz, Harkaitz Canok itzuli du.

Bi antologiak asteazkenean aurkeztuko ditu Susa argitaletxeak Donostiako Udal Liburutegiko sotoan, 11:00etatik aurrera. Ekitaldiak bi liburuen itzultzaileek eta bildumaren editore Beñat Sarasolak parte hartuko dute.

May Ayim (1960-1996) alemaniarra poeta, pedagogo eta mugimendu afroalemaniarraren aktibista izan zen. Eguneroko diskriminazio-esperientzietatik abiatuta, injustiziaz eta ezjakintasunaz arduratu zen, eta arraza-bereizkeriaren aurka borrokatu zen bere poesiaren bitartez.

Susaren arabera, “(…) halaxe azpimarratu zuen (May Ayimek) XX. mende akaberan arrazakeriak, sexismoak, lodifobiak eta abarrek ere erraietaraino sartuta jarraitzen zutela Alemanian, nahiz eta Holokaustoaren garaikoa bezain agerikoa ez izan. Ayimen poesiaren ezaugarrietako bat horixe baita, zapalkuntza ezkutu horiek soslai intersekzionaletik begiratu eta azalaraztea. Ayimen lengoaia poetikoa zuzen eta erritmikoa da”.

Raymond Carver (1938-1988) estatubatuarra XX. mendeko ipuingile handienetakoa da. Carverren poesiak kutsu narratibo nabarmena erakusten du, bere ipuinetatik gertu. “Poema narratiboak dira Carverren gehienak; istoriotxo laburrak kontatzen dizkigute”.

Poema horietan egunerokotasuneko elementuak nabarmentzen dira, tartean, objektuak eta eztabaida domestikoak. “Poemotan nagusi dira alferkeria, noraeza, gogogabetasuna, baina era berean, maiz azaltzen zaigu lipar iheskor baten zorion-garra: leihotik ikusten den txori bat, itsasertz bat, adiskideen konpainia amultsua”.

Aurreko kaierak ezagutu nahi izanez gero: http://www.susa-literatura.eus/bildumak/mpk/

Euskarak eremu ez-formalean, hau da, erabilera kolokialetan, dauzkan zailtasun eta erronkak aztertu ditu Asier Larrinaga Larrazabalek Euskara kolokialaren eskuliburua osatzen duten 200 orrialdeetan.

Euskarak, egun, bere normalizazioan daukan erronka handietako bat da eremu ez-formala, eremu formalean “eroso eta egokiro” moldatu baita, tartean, administrazioan, irakaskuntzan, jakintzan, teknologian eta hedabideetan. Erronka handienak bestalde, erabilera kolokialetan gertatzen ari dira.

Bada, eskuliburuaren xedea erronka aurre egiteko euskarri izatea da, edozein euskaldunentzat baliagarria, baina gehienbat irakasleentzat eta idazle, gidoilari, itzultzaile eta sorkuntzaren arloko gainerako hizkuntza-erabiltzaileentzat.

Liburuaren hasieran, euskara kolokiala jorratzen da, eta gero, hiztegi bat jasotzen da. “Eskuliburuak bi zati ditu. Lehenean, euskara kolokiala zer den azaltzen da, eta euskara kolokialaren hizkuntza-ezaugarriak deskribatzen dira, ahoskeratik hasi eta hitzen erabileraraino. Bigarren zatia hiztegi bat da, euskarazko hitz arruntak, hala nola mozkor, azkar, aurpegi edo deitu, lagunarteko hizketan beste era batean esateko aukerak eskaintzen dituena. Eskuliburuaren lehen zatian zein bigarrenean jasotako gehiena EITBn azken hogei urteetan egin den hizkuntza-lanketaren emaitza da”.

Oier Araolaza Arrietak Genero-identitatea euskal dantza tradizionalaren eraikuntzan (UEU) ikerlana argitaratu du. Euskal dantzan genero-bereizketa auzitan jartzea du xede liburuak.

Araolazak euskal dantzan indarrean izan diren genero-identitateak eta rol estereotipatuak noiz eta nola eraiki ziren ikertu du, euskal dantzan mugarria izan daitekeen lana osatzeko.

UEUren arabera, “Euskal dantzan genero-bereizketa auzitan jarri nahi du liburu honek. Ehun urtez euskal dantzak genero ardatzaren arabera sailkatuta erakutsi dira: nesken dantzak batetik eta gizonen dantzak bestetik. Baina emakumeen eta gizonen dantzak, janzkerak eta dantzakerak bereizten dituen marra hori ez da dantzaren historiaren aro guztietan berdina izan.

UPV/EHUren Mikel Laboa katedraren beka jaso zuen Araolazak ikerlana garatzeko, eta Ikus-entzunezko Komunikazioa eta Publizitatea Saileko Gizarte Komunikazioa doktorego programaren baitan jardun du. Leire Ituarte eta Nerea Aresti izan ditu zuzendari eta epaimahaia honakoek osatu dute: Melania Moscoso (CCHS), Xabier Itzaina (Sciences Po Bordeaux) eta Miren Llona (UPV/EHU).

Anariren Habiak diskoaren inguruan azaroan 13an Euskararen Etxean egin behar zen ekitaldia bertan behera gelditu da, egun bizi dugun osasun egora kezkagarria dela eta.

Ekitaldia Hi(ZKI)bridoak zikloaren baitan egin behar zen Booktegirekin elkarlanean, baina COVID19ak eragindako egoera tarteko ez da egingo.

Ekitaldia bi atalez osatua zegoen: Habiak diskoan bildutako kantuen inguruko arte erakusketa kolektiboa eta Anariren zuzeneko emanaldia eta solasaldia, baina azkenik, ezinezkoa zaigu egitea.

Halere, 2021eko hasieran egiten saiatuko gara Habiak.

Azkenik, abenduaren 10ean, Hi(ZKI)bridoak egitarauaren azken ekitaldia egingo da, Bertso Saio Literarioa: Mari Luz Esteban, Maialen Lujanbio eta Miren Amuriza.