Etxea(e)ko Euskararen

Uxue Alberdik Euskadi saria irabazi du Kontrako eztarritik saiakerarengatik. Idoia Santamariak ostera, itzulpengintza saria jaso du, Ingeborg Bachmannen Aldibereko lana euskaratzeagatik.

Uxue Alberdi idazle eta bertsolariak Kontrako eztarritik  saiakeran  emakume bertsolarien testigantzak bildu ditu. Horretarako hamabost bertsolari elkarrizketatu baititu, tartean, Amaia Agirre, Maialen Akizu, Oihana Bartra, Miren Amuriza, Maider Arregi, Alaia Martin, Eli Pagola, edota Jone Uria.

Liburuaren hitzaurrean Jule Goikoetxea adituak dioenez, “lanaren helburua, ez da bertsogintzaren teknika finduez, koplen kalitateaz edo zortzikoen flow-az mintzatzea, ezpada horiek guztiak nortzuek, nondik eta norentzat sortuak diren aztertzea; bertsolaritza praktika sozial bat baita eta praktika sozial oro baita gure garaiko botere harremanen dispositibo”.

Bestalde, Idoia Santamariak itzulpengintza saria jaso du, Ingeborg Bachmannen Aldibereko lanagatik. Ipuin sorta bat biltzen du liburuak. Narrazioak independenteak dira, baina egitura “zikliko” bat osatzen dute. Itzultzailearen arabera, “Paper-ertz batean egindako bozeto moduko batzuk dira ipuinok Bachmannentzat, eta, emakume batzuen erretratua egiteaz gainera, garai jakin bateko ohiturak ere erakutsi nahi izan zituen”.

Anfetamiña Xabier Montoiaren lehen liburuan oinarritutako eta Gaztelupeko Hotsak diskoetxeak argitaratutako egitasmoa da Muga. Proiektu horretan musika eta irudiak uztartzen dira. Bada, urriaren 22an, Euskararen Etxean izango da ikuskizun hori, Bilbon, 19:30etik aurrera.

Ekitaldia Hi(ZKI)bridoak zikloaren udazkeneko bigarren hitzordua izango da, bai eta Loraldia jaialdiarekin azken hitzordua ere; ekitaldia, hain zuzen, Loraldiarekin ondu da elkarlanean.

Dagoeneko ekitaldia “sold out” dago, baina streaming bidez ikusi ahalko da, Euskararen Etxeko Youtube kanalaren bidez: https://youtu.be/SBKjtRB4dSY

Xabier Montoiaren Anfetamiña liburutik abiatzen da Muga. Poesia, rock musika eta ikus-entzunezkoak batzen ditu. Xabier Montoiaren lehen poema liburua izan zen Anfentamiña, eta Alberto Gonzalez musikariak (Aterkings edo 6nemen9) kantu bihurtu du, Iñigo Romera (Cancer Moon, El Inquilino Comunista), Iñigo Eguillor (Gringo, Trampas) eta Itziar Beristain musikarien laguntzaz.  J.A. Goñi Areta Juxe argazkilariaren irudiekin jantziko dute saioa.

Proiekturen sustatzaile Alberto Gonzalezekin hitz egin dugu, egitasmoaren berri izateko.

Honela dio Gaztelupeko Hotsak diskoetxearen promozio-orriak: “Badira idazle edo liburu ba eskainitako disko monografikoak ere. Azken multzo horietako bat duzu hau”. Zein esanahi du liburu horrek zure bizitzan eta zergatik egin duzu liburu horren aldeko hautua?

Unibertsitateko garaian ezagutu nuen liburua. Erakarri ninduen atmosferak, eta baita musika giroak ere, besteak beste, David Bowie, Lou Reed edo The Doors taldeak aipatzen baitira. Gero punk kutsua sumatzen da, jarrera hori da protagonista, maitasuna, adiskidetasuna edo bestelako gai unibertsalak bezala. Liburua Sex pistols-i eskainia dago, gainera!

Liburua musikatzeko, giro iluna aukeratu duzu. Zergatik? Inak , Maraca Diablo eta Munlet taldeetako musikariak, diskoaren harira egindako testuan, The Cure eta Joy Division aipatzen ditu, hertsiki post-punk disko bat izan ez arren.

Kantuak nahikoa dinamikoak dira, baina gehienetan saiatu gara erritmo lasaiak eta eleganteak izaten, batez ere errezitatutako kantuetan. Baliteke gitarren efektuengatik, batez ere flanger edo phaserrak erabilita, post-punkera jotzea. Ikuskizunetan egon den jendeak ahotsa Velvet Undergroundeko Nico gogorarazten duela esaten du.

Juxe argazkilariak egindako azaleko argazkitik nabaritzen da iluntasun hori. Zer ekarri dio proiektuari Juxeren lanak?

Juxerekin sarri joaten naiz kontzertutara, eta asko hitz egiten dugu musikaz. Berak argazki piloa erakusten dizkit. Hala, Muga proiektua musika talde batean soilik gera ez zedin, eta proiektua hobeto janzteko helburuarekin, komentatu genion kantuen interpretazio subjektiboa egin behar zuela: kantuok eta hitzak irudiekin jantzi, eta gero, zuzenean ere bota, kontzertu osoari irudiak jartzeko. Bestetik, Gotzon Arretxabaleta soinuaz arduratzen da, dena oso zainduta egon dadin.

Taldea bera nola osatu zenuten? Zein da zuen arteko lotura?

Hasieran Iñigo Romerari komentatu nion zertan nebilen, aspaldiko laguna da. Kantu batzuk eginda zeuden, eta bateria ere behar genuen. Hala, Arana  eta Tranpas taldeetako kide Iñigo Egillorri pasa genion materiala, eta baiezkoa eman zuen.  Kantuak behin amaituta, ahotsa jarri genion Itziar Beristainen laguntzaz. Entsegu piloa egin dugu, dena ondo koipeztatuta egon dadin. Giro musikal berdinekoak gara, eta taldekideak lagun izateak badu bere garrantzia, arteko harremana ona izanez gero, transmititu egiten baita.

Nola sortu zen Fermin Muguruzaren kolaborazioa? Montoiak Negu Gorriarekin duen loturagatik akaso? Dakizunez, Negu Gorriakek M-ak taldearen Ehun Ginen moldatu zuen.
Aspaldiko kontua da. Fermini komentatu nion zer egin nahi nuen Anfetamiña liburuarekin. Ferminek bere burua eskaini zidan, “zerbait behar baduzu esadazu”. Hortaz, berarekin identifika zitekeen poema bat bidali nion, eta gustura hartu zuen parte grabaketan. Liburuko poema potenteena utzi genion, gainera.

Orain arte kontzertuetan nola hartu du jendeak proiektua eta ikuskizuna? Horren harira, zer eskainiko diezue Euskararen Etxera gerturatuko diren ikus-entzuleei?

Ikus-entzuleen harrera oso ona izan da. Jendea gerturatzen zaizu, eta komentatzen dizu “liburu hau piloa maite nuen” edo musika, irudi eta hitzen arteko lotura eta giroa ondo kokatuta daudela kontzeptu berean esateko. Gure kantuez aparte, bertsioak egiten ditugu. Dena ez dugu esango, jendeak gerturatzea dauka!

Asteon jokatuko dira Bizkaiko eskolarteko txapelketaren hiru kanporaketak: gaur, Gernika-Lumoko Astran jokatuko da saioa; bihar, Durangoko Kurutziaga Ikastolan; eta, azkenik, etzi, Euskararen Etxean. Finala, ostera, urriaren 17an finala egingo da, Arrigorriagako Lonbo aretoan.

Bat-bateko txapelketan, guztira, Bizkaiko 28 gaztek parte hartuko dute.

Bertsozale Elkartearen arabera, “martxan dago Bizkaiko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa. Udaberritik udazkenera atzeratu behar izan den arren, egitura antzekoarekin dator: alde batetik, bat-bateko txapelketa jokatuko da eta, bestetik, idatzizkoa”.

Informazio gehiago: https://labur.eus/bbSy8

Anfetamiña Xabier Montoiaren lehen liburuan oinarritutako eta Gaztelupeko Hotsak diskoetxeak argitaratutako egitasmoa da Muga. Proiektu horretan musika eta irudiak uztartzen dira. Bada, urriaren 22an, Euskararen Etxean izango da ikuskizun hori, Bilbon, 19:30etik aurrera.

Ekitaldia Hi(ZKI)bridoak zikloaren udazkeneko bigarren hitzordua izango da, bai eta Loraldia jaialdiarekin azken zita ere; ekitaldia, hain zuzen, Loraldiarekin ondu da elkarlanean.

Gonbidapenak doakoak izango dira, eta telefonoz erreserbatu beharko dira, 944 028 081, bi sarrera gehienez. Erreserbak gaurtik egin ahalko dira, ordutegi honetan: astelehenetik larunbatera, 10:00 – 14:00 eta 16:00 – 19:00. Loraldiaren webgunean ere eskura daitezke.

Ekitadia streaming bidez ere emango da.

Xabier Montoiaren Anfetamiña liburutik abiatzen da Muga. Poesia, rock musika eta ikus-entzunezkoak batzen ditu. Xabier Montoiaren lehen poema liburua izan zen Anfentamiña, eta Alberto Gonzalez musikariak (Aterkings edo 6nemen9) kantu bihurtu du, Iñigo Romera (Cancer Moon, El Inquilino Comunista), Iñigo Eguillor (Gringo, Trampas) eta Itziar Beristain musikarien laguntzaz.  J.A. Goñi Areta Juxe argazkilariaren irudiekin jantziko dute saioa.

Txakur Gorria Sormen Kolektiboak ostegunean estreinatuko duen Orainmenean ikuskizuna ikusteko leku guztiak bete dira. Ekitaldia Hi(ZKI)bridoak kultur egitarauaren baitan egingo da, Euskararen Etxean.

Halere, gonbidapena lortu ez dutenek streaming bidez jarraitu ahalko dute ikuskizuna, 19:30etik aurrera, Euskararen Etxearen Youtube kanaletik: https://youtu.be/6PPdwFvPr0c

Bertsolaritzaren genealogia feminista “posible” bat josi du Txakur Gorria Sormen Kolektiboak Orainmenean izenburuko ikuskizunean. “Bertsolaritzan beti kontatu izan da gizonezko bertsolarien historia. Hala ere, iritsi zaizkigun izen handi horien atzean arakatuz gero, hainbat eta hainbat plaza-andreren arrastoak agertzen dira. Horregatik, Txakur Gorria Sormen Kolektiboak ahalegina egin du bertsolaritzaren hastapenetatik gaur arteko historia hori zalantzan jartzeko eta bertsolaritzaren genealogia feminista posible bat berridazteko, ikusezin izandakoak ikusaraziz. Emakumez osatutako bertso-saio honetan, bertsolariek genealogia horren parte diren datuak eta gertaerak izango dituzte kanturako abiapuntu. Gainera, berridatzitako historiaren mugarri ezberdinetan oinarritutako irudiak egongo dira erakusgai”.

Etxeko urak izenburuko poema liburua argitaratu Leire Bilbaok. Askotariko formak dituzten 60 olerki inguru idatzi ditu Ondarruko idazleak “amatasunetik” abiatuta. Hala, liburua ez da amatasun idiliko baten ingurukoa, baina, era berean, ez du amatasuna ukatzen.

Lehen pertsonan idatzia, liburuaren izenburua ezinbestekoa da liburuaren egitura ulertzeko, urak blaitutako poemak baitira; hain justu, Ondarroako esaera bat aipatzen du izenburuak. Leirek azaldu duenez, “nire herrian, Ondarroan, ` horrek etxeko urak daukez´ esaten da, alegia, pertsona batek bere etxetik edan duela, hango egiteko eta esateko moduak dituela, badela berez iturburu bat, eten ez den jario bat, eta horrek aitzakia ona eman zidan nahi nuen gaia planteatzeko”. Ama izan den narratzaile bat agertzen da liburuan, eta hurrenkera kronologikoan kontatzen du bere esperientzia, “nola aldatu zaion begirada”.

Protagonistak biziko dituenak lau ataletan banatu ditu idazleak, laurak urarekin lotuak: Urak bota, “erditze bat dago, ama bat jaiotzen da”; Listua, “hizkuntza berri bat hitz egiten du”; Marea, “beste amei begira dago”; Harraska, “eguneroko objektuekin beste zaintza modu bat ikusten da”.

Susak plazaratu du poema-liburua; aurreko biak ere argitaletxe horrek argitaratu zituen, Scaner (2011) eta Aurrez Ezkatak (2006).

Bertsozale Elkartea, Bizkaiko Foru Aldundia, Ikastolen Elkartea, Euskaltzaleen Topagunea, Ttap Aldizkaria, Bilboko B01-Abando Berritzegunea eta Bai&By entitateak igaro dira Euskararen Etxeko lau aretoetatik urrian.

Covidaren ondorioz, egun, gune itxien kudeaketak kezka handia sortarazi du erakunde, elkarte eta bestelako eragile publiko eta pribatuen artean. Izan ere, distantzia soziala mantentzea ezinbestekoa da birusaren hedapena kontrolatzeko. Hori dela eta, Euskararen Etxeak euskal gizartearen esku jarri nahi ditu bere eraikinean dauden lau aretoak: Hitz aretoa, Berba aretoa, Mintzo aretoa eta Ele aretoa.

Espazio guztien erabilera doakoa da eta erreserba egitea ezinbestekoa da. Hartara, espazioa kudeatzea hain kontu garrantzitsua den garai honetan, gogoratu Euskararen Etxean lau areto ditugula erabilgarri, besteak beste, bilerak, jardunaldiak, trebakuntza-saioak, lan-saioak eta aurkezpen-ekitaldiak egiteko.

Osasun neurriak bermatzeko aretoaren edukiera erdira murriztu dugu. Denon osasuna zaindu ahal izateko, aretoen erabilera eguna eta ordua aurrez erreserbatzea ezinbestekoa da. Erreserbak telefonoz edo emailez egin daitezke: info@euskararenetxea.eus – 944 028 081

Txakur Gorriak Sormem Kolektiboak Orainmenean izeneko ikuskizuna estreinatuko du Bilbon dagoen Euskararen Etxean, 19:30etik aurrera. Ekitaldia Hi(ZKI)bridoak zikloaren baitan egingo da, zeinak ahozkotasuna eta letrak uztartzen dituen literatura mutanteak sortzeko asmoz.

Orainmenean bertsolaritzaren genealogia feminista “posible” bat da, iraganaren eta orainaren arteko bidaia, historiak ezkutatu dituen emakumezko bertsolariak ezagutarazteko eta egungo emakume bertsolariei aukera emateko. “Hasieratik esan dugu hutsune baten kronika egiten ari ginela eta hutsune horiek ere nabarmentzen saiatu gara”. Ekitaldia, halaber, ilustrazioen erakusketarekin osatuko da. “Ilustrazioek giro bat edo paisaia bat sortzen lagunduko digute”.

Orainmenean III. Lanku Bekaren emaitza da. Beken laguntza ezinbestekoa da ezaugarri jakin batzuk dituzten egitasmoak garatzeko. Beste modu batean esanda, Lanku Bekarik gabe Orainmenean burutuko litzateke?

Ezin dugu jakin burutuko ote litzatekeen. Egia da Lanku Bekari esker izan dela posible guk buruan genuen egitasmo bat aurrera eramatea. Orainmenean proiektua ez da hutsetik sortzen, aurrez egin genuen lan baten jarraipena da, nolabait, eta bekak lagundu digu lan horretan gehiago sakontzen eta lan hori plazara eramaten.

“Orainmenean” hitzak berak, iragana eta oraina lotzen ditu. Ekitaldia denbora-bidaia izango da? Zein da jauzi historiko horren xede nagusia?

Ekitaldiak bi helburu ditu bere baitan. Bata, iraganarekin lotuta dago, historikoki existitu ziren arren ahanzturak irentsi zituen emakume bertsolariak erreskatatu eta ezagutarazi nahi direlako. Bestea, aldiz, orainarekin lotuta dago; garai bateko andre bertsolari horiek abiapuntutzat hartuta, gaur egungo emakume bertsolariei elkarrekin kantatzeko eta esperimentatzeko gune berriak eskaintzea baita asmoa. Horrela, Orainmenean zubi moduko bat dela ere esan daiteke; iragana eta oraina lotzen dituen zubi bat.

Emakumeak dira protagonista nagusiak, emakume bertsolariak. Horietako asko esparru pribatuan aritu ziren. Haien informazioa eta dokumentazioa lortzea ez zen kontu erraza izango…

Lan hori ez da erraza ez, inondik inora. Baina gu zailtasun horiek ere bistaratzen ahalegindu gara. Liburuxka bat sortu dugu eta liburuxka horretan emakume horiei buruz dauzkagun datu urriak ageri dira, nahiko modu anarkikoan, jasota bezala; batzuen kasuan liburuetatik jasotako pasarteak ditugu, gutxi batzuen kasuan beraien bertsoak ere iritsi zaizkigu, beste batzuen kasuan izena eta jaioterria baino ez zaizkigu iritsi… Hasieratik esan dugu hutsune baten kronika egiten ari ginela eta hutsune horiek ere nabarmentzen saiatu gara. Ilustrazioari dagokionez, batzuen argazkiak iritsi dira, askorenak ez… Errealitatea den informazio falta hori islatzen saiatu gara.

Horretarako bertsoak eta ilustrazioak erabiliko dituzue. Nola uztartzen dituzue bi diziplinak oholtzan?

Ilustrazioekin osatutako erakusketa saioan bertan integratuta egongo da; atrezzoaren parte izango baita. Gainera, guk bildutako informazioa eta sortutako ilustrazioak liburuxka batean bildu ditugu eta entzuleek eskura izango dute liburuxka hori saioan zehar. Gai-jartzaileak ilustrazio eta liburuxkako informazio hori abiapuntutzat hartuta jarriko ditu gaiak eta bertsotan gai horiei erantzungo zaie. Ilustrazioek, nolabait, giro bat edo paisaia bat sortzen lagunduko digutela uste dugu.

Euskararen Etxeko saio zuen estreinaldia izango da. Zeintzuk dira zuen espektatibak lehendabiziko ahalegin horren aurrean?

Gogotsu gaude estreinaldirako. Euskararen etxean Txakur Gorriako taldekideok kantatzea da asmoa baina hortik aurrera, proiektua askatu eta bere bidea egin dezan utzi nahi diogu. Lankutik kudeatuko dira ondorengo bertso-saioak eta antolatzaileen nahiei kasu egin arren, bertso-saio bakoitzean ordura arte kantatu ez duen andre bertsolari batek parte hartzea jarri dugu baldintza gisa. Horrela, ahalik eta emakume gehienei aukera ematea da asmoa.

Bilboko Udalak sustatutako Argazkineta egitasmoaren xedea oroitzapen fotografikoak  gaika biltzea da. Argazkiok 2000. urtea baino aurreragokoak behar dute izan.

Iaz burutu zuten estreinakoz proiektua Zorrotza auzoan, eta aurten Ibarrekolanda, Elorrieta, Sarriko eta San Ignazio auzoetan egingo da; Euskararen Etxea San Ignazio auzoan kokatzen da.

Horretarako, urriaren 1etik urriaren 21era auzoetako hainbat lekutatik ibiliko dira furgoneta batean oroitzapenak jasotzen, tartean, argazkiak, bideoak eta artxiboak. “Furgoneta horretan auzokideek haien dokumentuak ekarri ahalko dituzte eta dokumentu horiei buruz galdetuko zaie, denon artean auzoen historia kontatzeko”.