Etxea(e)ko Euskararen

Ezkerretik eskuinera: Iurdana Acasuso Euskararen Etxeko zuzendaria, Aingeru Aroz hizkuntzalaria, Eva Tuneu Euskararen Interpretazio Zentroko erakusketaren komisarioa eta Julen Azpitarte Euskararen Etxeko komunikazio arduraduna.

Aingeru Aroz Tokion kokatutako Sofia Unibertsitateko (Tokio, Japonia) Hispaniar Ikasketen Saileko irakasle titularra da. Bilbon jaioa, Japoniara joan zen graduondoko ikasketak egitera, beka bat tarteko. Doktoretza bukatu ondoren, Tokioko unibertsitate batean lana aurkitu, eta harrezkeroztik bertan bizi da. Ikerlari gisa, soziolinguistika eta hizkuntzaren ikaskuntza-irakaskuntzaren arloetan lan egiten du. Euskararen Etxeko Interpretazio Zentrora etorri da bere ikerlanean gure egitasmoa txertatzeko asmoz. Halaber, ez dugu Aroz elkarrizketatzeko aukera galdu.

Zerk ekarri zaitu Euskararen Etxera?

Unibertsitatean hizkuntza gutxituei buruzko ikertalde bat dugu eta, zenbait irakurketa eta solasaldiren harira, hizkuntza gutxituen eta museoen arteko harremana aztertzea erabaki genuen. Euskararen Interpretazio Zentroa berehala etorri zitzaidan gogora. Hizkuntzak neurri handi batean ukiezinak dira, unean uneko hitzez osatuak, iragankorrak: nola atzeman eta errepresentatu hizkuntza Euskararen Interpretazio Zentroa bezalako gune espazial batean? Nolako ekarpena egin dezakete Euskararen Interpretazio Zentroa bezalako erakundeek hizkuntza gutxituen alde? Tankera horretako galderek bultzatuta etorri nintzen.

Euskararen Interpretazio Zentroaren harira, zer nabarmenduko zenuke?

Zentroak hautatutako norabidea oso interesgarria iruditzen zait: euskara bizi-bizirik aurkeztea. Zentroa hizkuntza ondare jakin baten biltegi edo gordailu hutsa ez izatea, euskararen bizi-indarra ulertzeko gonbidapena baizik. Euskararen munduan emakumeek duten ezinbesteko papera lehen planoan jartzeko ahalegina. Erakusketa osoan zehar goza daitezkeen umore eta poesia zipriztinak.

Hizkuntza gutxitu bati buruzko zentro batek ze ekarpen egiten dio hizkuntzari berari?

Horixe da nire ikerketa galderetako bat. Euskararen Interpretazio Zentroa bezalako erakundeek, besteak beste, hizkuntza gutxituei ikusgarritasuna eta prestigioa eman diezaieketela azpimarratu dute ikerketek. Aldi berean, hizkuntza gutxituak “esentzializatzeko” arriskua ere aipatu da; hau da, hizkuntza horiek bizimodu tradizionalari soilik lotuz, ikuspegi mugatu eta murriztailea emateko.

Eta gure kasuan, zure ustez, Euskararen Interpretazio Zentroak ze ekarpen egiten dio euskarari?

Erantzuna luzeegia izan ez dadin, bi ekarpen aipatuko ditut. Alde batetik, Zentroak euskararen irudi poliedrikoa marrazten du: hizkuntzaren beraren aniztasuna, euskararen aldeko gizarte mugimenduen konpromisoa, euskararen egitura eta historia, askotariko hiztunen testigantzak… Bisitariari euskararen paisaia konplexua eskaintzen dio, ñabarduraz betea. Bigarrenik, Zentroak datu objektiboak eta emozioak trebetasunez uztartzen dituela iruditzen zait. Hizkuntzen alde (edo aurka) egiten ditugun hautuak ez dira arrazoibide hotz eta abstraktu hutsen emaitzak; kontrara, hizkuntzek hiztunontzat duten garrantzia ulertzeko berebizikoa da gure “arrazoi emozionala” ere aintzat hartzea. Nire ustez, Zentroaren lorpenetako bat dimentsio horri aitortza egitean datza: bisitariarentzat bizipen bai intelektuala bai emozionala izatea, alegia.

Zure ikerketan antzeko zentrorik ezagutu duzu?

Ez dut oraindik bisitatzeko aukerarik izan, baina badira munduan zehar hizkuntza jakin bati edo hizkuntza aniztasunari buruzko hainbat museo. Hizkuntza gutxituetan ardaztutako erakunde gisa, Italiako iparraldean dagoen Hizkuntza eta Kultura Okzitaniarraren Museoa, edo Hegoafrikan kokatutako Hizkuntza Afrikaansaren Museoa existitzen dira – baita Vienako Esperantoaren Museoa ere.

Aingeru Aroz hizkuntzalaria

Hizkuntza gutxituen presentzia nolakoa da, oro har, zentro museistikoetan? Nola kokatzen dira bestelako hizkuntza normalizatuekiko?

Gure ikertaldean euskaraz gain hiru hizkuntza lantzen ari gara: Japoniako iparraldean hitz egiten den ainuera; Frantzia, Suitza eta Italian hitz egiten den frankoproventzera; eta Alemanian hitz egiten den sorabiera. Nik neuk, Euskararen Interpretazio Zentroaz kanpo, Ipar eta Hego Euskal Herriko kultura eta antropologia museoak ere aztertzen ari naiz. Orain arte zenbait joera identifikatu ditugu. Esate baterako, tokian tokiko hizkuntza politikek eragin handia dute: hizkuntza gutxituek zenbat eta babes legal gutxiago izan, orduan eta presentzia urriagoa dute museoetan. Beste faktore bat hizkuntzei buruzko diskurtsoak dira. Gizartean hizkuntza gutxitu jakin baten inguruan dauden iritzi eta jarrerak museoetan isla daitezke, adibidez hizkuntzaren erabileran edo hizkuntza errepresentatzeko eran.

Japonian bizi zara aspalditik, nolakoa da bertako errealitate linguistikoa?

Hizkuntza aniztasun handia dago. Alde batetik, ainuera (iparraldeko Hokkaido uhartean), hizkuntza familia ryukyuarra (hegoaldeko Ryukyu uhartedian), eta japonieraren beraren hainbat dialekto daude. Babes legal eta sozial mailari dagokionez desberdintasun handiak izan arren, den-denek historia aberatsa eta luzea dute – eta hiztunen, aktibisten eta gobernuaren sostengua izanez gero, etorkizun oparo eta itxaropentsua ere izan dezakete. Bestalde, atzerritik etorritako biztanleen kopurua gero eta handiagoa da eta, Euskal Herrian bezalaxe, gure bizilagun berriek beren hizkuntzak dakartzate. Gure erronketako bat: aberastasun horren balioa ere aitortu eta babestu ala ez pentsatzea.

Euskararen Etxea — 2025eko Europako Kontseiluaren Museoen Saria — izango da nazioarteko ekitaldi honen anfitrioia 2026an, European Museum of the Year Awards (EMYA) elkarteko kideak bilduko dituena. Ekitaldia Bilboko Euskalduna Jauregian egingo da 2026ko ekainaren 10etik 14ra.

Euskararen Etxea

Bizkaiak Europako museo-ekitaldi ospetsuena hartuko du 2026ko ekainaren 10etik 14ra, European Museum of the Year Awards (EMYA) kongresu eta galarekin. Ekitaldiak Euskararen Etxea izango du anfitrioi, European Museum Forumeko antolatzaileek iragarri bezala.

Museoen sektoreko profesionalentzako eta kultur eragileentzako hiru eguneko biltzarra izango da. Era berean, sari-banaketa ekitaldia egingo da eta Bizkaian ere hainbat jarduera kultural osagarri antolatuko dira.

Leixuri Arrizabalaga Euskara, Kultura eta Kirol foru diputatuak esan bezala “Bizkaiak nazioarteko kultur ekitaldi garrantzitsua hartuko du gure hirian, aukera paregabea da gure museoak ezagutarazteko, nazioarteko harremanak sendotzeko eta ezagutza trukatzeko”.

Euskararen Etxea hartzen duen Bizkaiko Foru Aldundiaren Euskararen Interpretazio Zentroak 2025eko Europako Kontseiluaren Museoen Saria jaso zuen aurtengo apirilaren 7an. Bizkaiko Ahaldun Nagusia Elixabete Etxanobe eta Euskararen Etxeko zuzendaria Iurdana Acasuso Estrasburgon izan ziren, Europako Kontseiluko Kongresuko Kultura Batzordeak emandako saria emateko ekitaldian. Era berean, Euskararen Etxeak European Museum of the Year Awards (EMYA) erakundeak antolatutako jardunaldian parte hartu zuen maiatzaren 21etik 25era Poloniako Biaystok hirian.

Euskararen Etxea

Euskararen Etxea, Bilboko San Inazio auzoan kokatua, 2004an sortu zuten Bizkaiko Foru Aldundiak, Bilboko Udalak eta Eusko Jaurlaritzak. Gaur egun, Azkue Fundazioak kudeatzen du, Bizkaiko Foru Aldundiak egindako lagapenaren bidez. Euskararen Etxeak hiru zerbitzu eskaintzen ditu: coworking gunea, aretoak uzteko zerbitzua eta Euskararen Interpretazio Zentroa.

Euskararen Etxea eta bere Euskararen Interpretazio Zentroa sarbidea dira euskaran murgildu nahi dutenentzat. Gune dinamikoa da bere komunitatearentzat eta bere biziberritzean lan egiten dutenentzat.

2023an berritua, Euskararen Interpretazio Zentroak euskararen bizi-indarra eta aniztasuna modu ausart, dibertigarri eta irudimentsuan, baina aldi berean zehatz eta zientifikoan, transmititzea du helburu. Helburua da hiztunak nabarmentzea eta inplikazio pertsonalak eta komunitatearen (hiztunak eta hiztunak ez direnak) jarrera aldarrikatzea hizkuntza biziberritzeko prozesuan.

Bere egitarauaren bidez, bisitariaren eta hizkuntzaren arteko lotura sortu eta indartu nahi du, euskararen etorkizuna hiztunen esku dagoen ideia indartuz. Denok egiten diogulako ekarpena euskarari.

Urteko Europako Museoaren Saria

Urteko Europako Museoaren Saria eta horrekin lotutako gainerako sariak urtero banatzen dira hitzaldian eta sari-banaketan.

60 museotara eginiko bisitak hartzen ditu hautaketa-prozesu zorrotzak, eta urtero egiten den konferentzia batean amaitzen da, zeinak museoen sektoreko 250-300 profesional nabarmen biltzen dituen. Bertan, hautagaiek beren museoak aurkezten dituzte, irabazleak iragartzen dira eta Europako museoen esparruko funtsezko balioak eta ideia berritzaileak eztabaidatzen, berritzen eta berrinterpretatzen dira.

Ia 50 urteko jardunaren eta EMYAk metatutako gizarte- eta komunitate-beharrei buruzko ezagutzaren ondorioz, zeintzuk museoak Europako ondarea esploratzeko espazio zibiko erabakigarri gisa sustatu, sortu, garatu eta sostengatzen dituzten, konferentziak sektoreko berrikuntzarako eta jardunbide egokietarako etengabeko erreferentzia-puntu gisa balio du.

Manchesterreko Museoak (Manchester, Erresuma Batua) irabazi zuen 2025eko Europako Museoaren EMYA saria.

Euskararen Etxeak ondutako eta Susa argitaletxeko editore ohi Gorka Arresek apailatutako erakusketa ibiltaria Donostiako Okendo Kultur Etxeko areto zaharrean izango da azaroaren 11tik 2026ko urtarrilaren 9ra bitarte.

Erakusketa Donostia Kulturak urtero antolatzen duen Literaktum literatura-jaialdiaren egitarauren barruan dago.

Azaroaren 13an, gainera, Gorka Arrese, idazle eta kazetariak, berak komisariatutako Liburuaren arbola erakusketara bisita gidatua zuzenduko du, 18:30etik aurrera.

Zuhaitz baten modukoa da liburua. Arnasa ematen du: babesa eta itzala, edertasunaren plazera eta argiaren sintesia. Zure jakin mina, pentsamenduak eta hizkuntza oxigenatzen ditu eta zabaldutakoan, besarkatu egiten zaitu: zure irudimena eta inteligentzia kilikatzen ditu. Abentura bat da irakurtzea, desiraren eta askatasunaren lurralde zirraragarrietan barrena.

Liburuaren fisionomia aztertu eta euskal literaturara hurbiltzen gaituen erakusketa da Liburuaren arbola.

Informazio gehiago, hemen.

Deialdi honetan bi eskari desberdin egiteko aukera egongo da; batetik, lantoki kooperatiboan lanerako espazio bat eskuratzeko aukera egongo da; eta bestetik, lantoki kooperatiboko bilera gelak modu jarraitu eta sistematikoan erabiltzeko eskaria egin ahal izango da.

• Euskararen Etxeak desberdinen arteko elkarlana sustatu gura du lantoki kooperatiboaren bidez; era berean, baita euskarazko jardunari babesa eman ere.
• Euskararen Etxeak euskararen sustapen eta hedapenean eragitea du helburu. Hori dela eta, lantoki kooperatiboan lan egiteko aukera izango dute euskara helburu edo misio duten entitate, elkarte edota norbanakoek.
• Lantoki kooperatiboaren erabilera DOAKOA da.

Nork izan dezake lantegi kooperatiboan lan egiteko aukera?

– Euskararen alde eta euskaraz lanean ari den edozein entitate, elkarte edo norbanakok.

– Euskara bere jardunaren helburu edo misio nagusi duen edozein entitate, elkarte edo norbanakok.

Nola egin daiteke eskaria?

• Lantoki kooperatiboan lanerako espazio bat eskuratzeko eskaria.
• Lantoki kooperatiboko bilera gelak erabiltzeko eskaria.
• Eskaria helbide honetara bidaliko da: koordinazioa@euskararenetxea.eus

– Eskariak aurkezteko epea: 2025ko azaroaren 7tik abenduaren 5era.

– Euskararen Etxean eskari bakoitza kasuan kasu baloratuko da eta posta elektroniko bidez helaraziko da erantzuna.

– Lantegi kooperatiboan lekua, gehienez, bi urterako esleituko da. Behin epe hori pasata, berriz egin beharko da eskaria.

– Entitate, elkarte edo norbanako bakoitzari, gehienez ere, lagun birentzako lanerako lekua esleituko zaizkio.

– Deialdiaren oinarriak ikusi.

Lantoki kooperatiboak eskaintzen duena:

– Lanerako espazioak honako baliabideak eskainiko dizkio langileari: wifia, entxufeak, lanerako mahai eta aulkia, eta norbere lanerako tresnak gordetzeko giltzapeko armairua aukeran.

– Inprimagailu-fotokopiagailua.

– Langileek Euskararen Etxeko sukaldea erabiltzeko aukera izango dute.

– Lantoki kooperatiboko langileen erabilerarako hiru bilera gela daude.

– Euskararen Etxeko bestelako aretoak erabiltzeko aukera. Areto horiek aurkezpenak, formazioak edota bilera jendetsuak egiteko aukera eskaintzen dute.

– Euskararen Etxeko harreran paketeak eta posta jasotzeko aukera.

Urriaren 21etik aurrera, ikastetxeek eta taldeek Euskararen Etxeko Interpretazio Zentroko bisita birtual gidatua erreserbatzeko aukera izango dute. Bisitak, azaroaren 3tik aurrera egingo dira.

Horrela, Euskararen Interpretazio Zentroa bisitatzeko aukera izango dute haien egoitzetatik mugitu gabe.

Edukiak gidari espezializatu baten eskutik jasoko dituzte, modu dinamiko eta parte-hartzailean.

• Ikastetxeen kasuan, DBH 3-4 eta Batxillergoko ikasleentzat izango da, baita Lanbide Heziketako ikasleentzat ere. Bisita euskaraz egingo da.

• Taldeei dagokienez, 14 urtetik gorako norbanakoez osatutako taldeentzat (gutxienez lau lagun) izango da. Bisita euskaraz egingo da.

Bisitan parte hartzeko Interneterako konexioa baino ez da behar, beste guztia gure esku.

Egin erreserba! Doakoa da!

Erreserbak: 944 028 081 (Erreserbak gutxienez bisita eguna baino bi egun lehenago egin beharko dira)

Garabide elkarteak urtero koordinatzen duen ekimen honetan, Hizkuntzak Biziberritzeko ADITU Ikastaroa, hizkuntza gutxituak dituzten komunitateetako 15-20 ordezkarik parte hartzen dute, eta helburua da euskararen biziberritze-prozesuan metatutako ezagutza eta esperientziak partekatzea.

“Parte-hartzaileek hilabete eta erdiko egonaldia izaten dute Euskal Herrian, eta tarte horretan aukera dute hizkuntza biziberritzeko praktika arrakastatsuenak bertatik bertara ezagutzeko. Esperientzia horien artean, bai gizarte zibiletik sortutako ekimenak, bai administrazio publikoek bultzatutako politikak aztertzen dira”.

Bada, urriaren 16an, Euskararen Etxean izango dira, eta bertako Interpretazio Zentroa ezagutuko dute. Horretaz gainera, Euskararen Etxeko Lantoki kooperatiboan aritzen diren EuskarAbentura ekimeneko ordezkariek haien egitasmoa ere aurkeztuko diete.

“Euskalgintzako hainbat elkarte biltzen diren zentroaren kudeaketa ezagutzeaz gain, bertan dagoen Interpretazio Zentroa ezagutuko dute, bisitari asko jasotzen dituena, eta oso modu ludikoak eta errazean erakusten dituena hizkuntzen inguruko hainbat problematika: euskararen biziberritze esperientzia bera, eta baita hizkuntza aniztasuna, munduko hizkuntzen mapa, edo hizkuntzen galera bera ere”.

Bilboko Kafe Antzokia, Tafallako ikastola edo Iparraldeko Plazara kooperatiba dira hizkuntza gutxituen ordezkari horiek jada ezagutu edo egunotan ezagutuko dituzten beste esperientzia batzuk.

Informazio gehiago, hemen.

Bihar, irailak 30, Euskararen Etxea, plazara erakusketa ibiltariaren aurkezpena egingo dute, BAM Irakasleen Unibertsitate Eskola kokatuta dagoen Derioko Seminarioan, 11:00etatik aurrera.

Ekitaldian hauexek parte hartuko dute: Jone Ozerinjauregi BAM Irakasleen Unibertsitate Eskolako zuzendariak, Isaac Amezaga, Bizkaiko Foru Aldundiko Euskara Zuzendariak eta Iurdana Akasuso Euskararen Etxeko zuzendariak.

Erakusketa Bilboko Euskararen Etxean kokatutako Euskararen Interpretazio Zentro berriaren lagin bat da, zentroko edukietatik abiatuta ondu baita.

Euskararen Etxea, plazara erakusketaren bidez, Euskararen Etxeak bere hormak gainditu eta Interpretazio Zentro berriaren edukien lagin txiki bat aurkeztu nahi du, eta herritarrak bere egoitzara hurbiltzera gonbidatu nahi ditu, bisita esperientzial eta ludiko batetik abiatuta, bisitariak euskararen izaera poliedrikoan murgildu daitezen.

Open egitasmoaren barruan bisitatu ahalko den eraikinetako bat izango da Euskararen Etxea; Open irailaren 29tik urriaren 5era egingo da, eta guztira, 89 eraikin bisitatuko dituzte  herritarrek hiri-diseinu eta -garapeneko eraikin enblematikoak eta jardunbide egokiak ezagutu ditzaten.

Hala, Euskararen Etxea urriaren 4an bisitatu ahalko da, Open ekimenaren barruan, 10:00etatik aurrera.

Euskararen Etxeko eraikinari dagokionez, Euskararen Etxea 2004an inauguratu zen, euskal gizartean hizkuntza sustatzeko eta zaintzeko erreferente izateko helburuarekin. Eraikina 50eko hamarkadan eraiki zen, frankismo garaian. Besteak beste, bertan Euskararen Interpretazio Zentroa kokatzen da, zeinak euskararen bizi-indarra eta aniztasuna transmititu nahi dituen. Halaber, inplikazio pertsonala aldarrikatzen du, norberak egin baitio ekarpena euskarari. Azken batean, euskararen askotariko izaerak batu egiten gaitu, gehitu egiten du.

Open proiektuari buruzko informazio guztia, hemen.

BEST – Bizkaiko Emakume Sortzaileen Topaketak lau urte daramatza emakume sortzaileen arteko sarea josten, ikusgarritasuna ematen eta kolektibitate feministatik abiatutako gogoeta sustatzen. Xedea sarea sortzea da, emakumeen presentzia nabarmentzea eta glotofeminismoaren eta intersekzionalitatearen begiradatik kultura ulertzeko modu berriak sortzea.

Edizio honetan ardatz nagusiak hauexek izango dira: Bizkaiko emakume musikarien egoera, emakume sortzaileen erresistentziak eta “unibertsaltasun” hegemonikoari buruzko eztabaidak.

Euskararen Etxeak ere parte hartuko du ekimenean. Hala, irailaren 29tik urriaren 15era, Bizkaiko emakume musikariak glotofeminismotik izenburuko erakusketa ikusi ahalko da Euskararen Etxean, Mintzo aretoan.

“Erakusketak Bizkaiko emakume musikarien egoera aztertzen du glotofeminismoaren ikuspegitik. Emakume musikariek dituzten erronkak bistaratuko dira: ikusgarritasun falta, espazio publikoaren maskulinizazioa, genero-arrakalak eta hizkuntza gutxituen erabileraren erronkak. Lan hau Mar Molinak eta Alaitz Urrutiak sortu dute, datu, testigantza eta ikus-entzunezko materialen bidez. Erakusketak formatu bisual eta esperientziala eskaintzen du, ikusleak hausnarketarako espazio aktibo batean murgilduz”.

Topaketei buruzko informazio guztia, hemen.